CluBE: Ένα περιφερειακό Cluster καινοτομίας στη Δυτική Μακεδονία

Το CluBE μετράει πλέον μια πορεία εννέα ετών. Ο Γιάννης Φάλλας (Διευθυντής) και ο Νίκος Ντάβος (Διαχειριστής) ίδρυσαν το CluBE το 2014 ως μια bottom-up πρωτοβουλία για την ενίσχυση της συνεργασίας, τη διασύνδεση μεταξύ της έρευνας και της επιχειρηματικότητας και την αύξηση της τοπικής γνώσης. Η δημιουργία ενός Cluster αρχικά με τη δομή της τριπλής έλικας εστιασμένο σε τεχνολογίες αιχμής ήταν ένα πρωτοποριακό εγχείρημα, όχι μόνο για την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά και για ολόκληρη τη χώρα.

Το CluBE συμβάλλει αποφασιστικά στην αναπτυξιακή μετάβαση της ευρύτερης περιοχής εξασφαλίζοντας στο διάστημα αυτό πάνω από 20 εκ. ευρώ ερευνητικής χρηματοδότησης από Ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους, τόσο για τον ίδιο τον οργανισμό όσο και για τα μέλη του.

Σήμερα, αποτελείται από 53 μέλη από την πενταπλή πλέον έλικα της περιφερειακής οικονομίας, μεταξύ των οποίων Δημόσιοι Οργανισμοί (Περιφέρεια και Δημοτικές Αρχές), Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ιδρύματα, πολλές και διαφορετικές επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις τηλεθέρμανσης, βιομηχανίες ξύλου, επιχειρήσεις του αγροδιατροφικού τομέα, δασικοί και αγροτικοί συνεταιρισμοί, Κοιν.Σ.ΕΠ, κ.ά.

Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του το CluBE ήταν επικεντρωμένο στη βιοενέργεια και τη βιομάζα, αλλά πολύ σύντομα οι τομείς δραστηριότητας επεκτάθηκαν στη βιοοικονομία, την ενέργεια, το υδρογόνο και τις καθαρές τεχνολογίες. Το CluBE αυτή τη στιγμή, υλοποιεί 30 έργα σχετιζόμενα με αυτούς τους τομείς, ενώ έχει ήδη ολοκληρώσει οκτώ έργα. Δύο εμβληματικά έργα του που έχουν ολοκληρωθεί και έχουν βραβευτεί από τα GREEK GREEN AWARDS είναι το In2UCO και το SCALIBUR, με το Βραβείο «Καλύτερης Καμπάνιας Ευαισθητοποίησης» και το Βραβείο «Προσφοράς στη μείωση αποβλήτων», αντίστοιχα.

Το έργο In2UCO υλοποιήθηκε από το CluBE, τη Διαχείριση Απορριμμάτων Δυτικής Μακεδονίας (ΔΙΑΔΥΜΑ) και το Δήμο Κοζάνης στο πλαίσιο του προγράμματος «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Περιβαλλοντικές Δράσεις 2019», με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο. Η κύρια επιδίωξη του έργου In2UCO ήταν η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και καινοτόμου πιλοτικού συστήματος χωριστής συλλογής και διαχείρισης των τηγανελαίων – οικιακών αποβλήτων χρησιμοποιημένων βρώσιμων ελαίων (Used Cooking Oils – UCOs) για την πόλη της Κοζάνης, με απώτερο σκοπό την αποτελεσματική και περιβαλλοντικά φιλική αξιοποίηση τους.

Βασικό ζητούμενο του έργου ήταν η κινητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών-νοικοκυριών και ειδικότερα των μαθητών της Κοζάνης στο πιλοτικό σύστημα που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου. Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος του In2UCO είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς η απόρριψη μεγάλων ποσοτήτων χρησιμοποιημένων τηγανελαίων, λόγω των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών τους, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στα αποχετευτικά συστήματα των πόλεων.

Η περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των τηγανελαίων επιτάσσει τη χωριστή συλλογή τους και την παράδοση τους σε αδειοδοτημένες επιχειρήσεις συλλογής για την προώθηση τους προς αξιοποίηση, κάτι που μέχρι σήμερα υλοποιείται μόνο σε ορισμένα μεγάλα καταστήματα εστίασης, κατόπιν συνεργασίας των παραγωγών-ιδιωτικών επιχειρήσεων με ιδιωτικές εταιρείες συλλογής.

Οι δράσεις του έργου όχι μόνο συνεχίζουν αλλά και επεκτείνονται. Η συλλογή των χρησιμοποιημένων τηγανελαίων θα συνεχιστεί δυναμικά και τα επόμενα χρόνια. Επίσης μέσα από τις μελέτες που υλοποιήθηκαν από τη ΔΙΑΔΥΜΑ αναμένεται να εντατικοποιηθεί η συλλογή σε επίπεδο Δήμου και Περιφέρειας.

Το έργο SCALIBUR έλαβε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα έρευνας και τεχνολογίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Horizon 2020. Βασικός στόχος του έργου ήταν η προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Συμμετέχουσες πόλεις ήταν το Λούντ της Σουηδίας, ως πόλη – φάρος, γιατί ήδη αξιοποιεί τα βιοαπόβλητα κι είχε να προσφέρει την εμπειρία της στις δράσεις του έργου, η Κοζάνη από την Ελλάδα, το Αλμπάνο από την Ιταλία και η Μαδρίτη από την Ισπανία. Στο πλαίσιο των δράσεων του έργου, πραγματοποιήθηκε συλλογή βιοαποβλήτων από τη λαϊκή αγορά της Κοζάνης, σε συνεργασία με τη ΔΙΑΔΥΜΑ.

Η δράση πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας λόγω της πανδημίας, περίοδο όπου η λαϊκή αγορά λειτουργούσε με το 50% των πωλητών, γεγονός που βοήθησε σημαντικά στο να υπάρξει πολύ καλή επαφή και συνεργασία με τους πωλητές. Η διάχυση της πληροφορίας ξεκίνησε αρχικά, μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων που διένειμαν οι φορείς του έργου και, στη συνέχεια, με προσωπική ενημέρωση. Ακολούθως μοιράστηκαν σακούλες και ζητήθηκε από τους πωλητές να τοποθετούν μέσα σε αυτές τα βιοαπόβλητα τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε Σάββατο η ποσότητα των βιοαποβλήτων που συλλεγόταν από τη λαϊκή αγορά ξεπερνούσε σε βάρος τον 1 τόνο!

Επίσης, εγκαταστάθηκαν πιλοτικά αισθητήρες στους καφέ κάδους ξεχωριστής συλλογής βιοαποβλήτων οι οποίοι μετρούσαν τη θερμοκρασία, το μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα. Ένας ακόμη αισθητήρας είχε τη δυνατότητα να προσδιορίσει την πληρότητα των κάδων.

Ακολούθως, μέσω κάρτας SIM η οποία ήταν ενσωματωμένη στους κάδους, στέλνονταν σε μία ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα τα στοιχεία για το μεθάνιο, το διοξείδιο του άνθρακα, τη θερμοκρασία και την πληρότητα των κάδων, καθορίζοντας έτσι, ένα βέλτιστο δρομολόγιο για τη συλλογή των βιοαποβλήτων.

Σημαντικό είναι, επίσης, το γεγονός ότι οι αισθητήρες στους κάδους λειτουργούν με μπαταρίες, οι οποίες φορτίζονται από ηλιακούς συλλέκετες που είχαν τοποθετηθεί στο επάνω μέρος κάθε κάδου ειδικά για το σκοπό αυτό. Αξίζει να σημειωθεί πως κάθε χρόνο, κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, διοργανώνονταν συναντήσεις τόσο μεταξύ της ομάδας έργου (CluBE – Δήμος Κοζάνης – ΔΙΑΔΥΜΑ – Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας), για την ενημέρωση της εξέλιξης του έργου όσο και συναντήσεις πιο στοχευμένες, με εκπροσώπους της εστίασης με σκοπό τη συλλογή αποβλήτων του καφέ.

Ένας ακόμα τομέας, που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για το CluBE είναι το υδρογόνο. Άλλωστε, η ενεργειακή μετάβαση και το πράσινο υδρογόνο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα και το υδρογόνο χαρακτηρίζεται ως το καύσιμο του μέλλοντος. Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει μεγάλη διασύνδεση μεταξύ της μεταλιγνιτικής εποχής και της δίκαιης μετάβασης, κατάσταση στην οποία βρίσκεται η περιοχή, με την οικονομία του υδρογόνου.

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το CluBE, καθώς και άλλους φορείς, εργάζονται συστηματικά τα τελευταία χρόνια για τη δημιουργία μίας κοιλάδας καθαρών τεχνολογιών και πράσινου υδρογόνου στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί, πως το CluBE αποτελεί μέλος του Hydrogen Europe και του European Hydrogen Valleys Partnership.

Η ενασχόληση του Cluster με το πράσινο υδρογόνο έχει ξεκινήσει από την ίδρυση του, αλλά από το 2019 και έπειτα έχει ενταθεί σε συνεργασία και με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Απόρροια αυτής της προσπάθειας, είναι η συμμετοχή της Δυτικής Μακεδονίας σε δύο σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (Important Projects of Common European Interest, IPCEI) με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε σήμερα στην απαρχή της έναρξης της οικονομίας υδρογόνου τόσο για τη Δυτική Μακεδονία, όσο και για ολόκληρη τη χώρα.

Επιπλέον, έχοντας ως στόχο τη δημιουργία μίας κοιλάδας υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία, το CluBE έχει φέρει στην περιοχή σημαντικά Ευρωπαϊκά Έργα και έχει ξεκινήσει σημαντικές πρωτοβουλίες σε Ευρωπαϊκό και Εθνικό επίπεδο. Τα πιο σημαντικά Ευρωπαϊκά έργα που σχετίζονται με τις τεχνολογίες υδρογόνου και υλοποιούνται αυτή την περίοδο είναι τα παρακάτω:

Με βάση τη ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομία του υδρογόνου σε Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο επίπεδο, η Δυτική Μακεδονία φιλοδοξεί να γίνει ένας κόμβος πράσινου υδρογόνου, τόσο για τη χώρα μας όσο και για την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Σε αυτό το στόχο συμβάλλει και το Cluster Βιοοικονομίας και Περιβάλλοντος Δυτικής Μακεδονίας με όλες του τις δυνάμεις και την τεχνογνωσία.

Εν κατακλείδι, κύριος στόχος και μεγάλη προσδοκία του CluBE από την ίδρυση του, είναι να ενισχύει τις περιφερειακές και τοπικές συνεργασίες και συνέργειες, τόσο μεταξύ των μελών του όσο και με όλους τους εμπλεκόμενους αναπτυξιακούς τοπικούς φορείς, με κύριο στόχο τη βελτίωση της τοπικής οικονομίας και την ενίσχυση της έρευνας, της ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας.